👤 Cechy osobowości zazwyczaj uważane są za czynniki wyjaśniające nasze doświadczenie stresu. To, jak wrażliwi jesteśmy, wpływa na to jak silnie przeżywamy negatywne emocje. Natomiast stosunkowo mało uwagi poświęcano możliwemu wpływowi stresu psychologicznego na kształtowanie się osobowości. Doniesienia z niedawno opublikowanych badań potwierdzają, że cechy Wielkiej Piątki takie jak: stabilność emocjonalna, ekstrawersja, ugodowość, sumienność oraz otwartość mogą zarówno wpływać na to, jak doświadczamy świata, jak również, być rezultatem naszego styl życia, zachowania w które się angażujemy, czy postawy które prezentujemy. Oznacza to, że cechy osobowości nie są wyłącznie determinowane przez geny danej osoby, ale mogą być także kształtowane przez doświadczenia życiowe oraz zmieniające się otoczenie.
📊 Aby wyjaśnić złożony związek między osobowością a stresem psychologicznym, stosowane są modele teoretyczne próbujące wyjaśnić dynamiczne zależności między nimi. Jeden z nich – Model Podatności (The Vulnerability Model), znany również jako Model Predyspozycji – zakłada, że osobowość wyjaśnia to jak przeżywamy doświadczenia stresu psychologicznego. Według modelu, pewne cechy osobowości mogą pełnić rolę czynników predysponujących do podatności na stres czy psychopatologię. Model Blizny (The Scar Model) zakłada odwrotny związek przyczynowo skutkowy, sugerując, że doświadczanie stresu wywiera wpływ na cechy osobowości. Zgodnie z tą perspektywą, długotrwałe doświadczenia stresu psychologicznego prowadzą do zmian w ekspresji cech osobowości. W rezultacie rozwój osobowości można postrzegać jako zmienność lub stabilność dynamicznych wzorców doświadczeń emocjonalnych, procesów poznawczych, dążeń behawioralnych oraz reakcji w określonych sytuacjach. Przewlekły stres wpływa na wiele z tych procesów przez co kształtuje to kim jesteśmy; nasze cechy osobowości.
😟 Wyniki badania opisanego w artykule “Longitudinal relationship between psychological distress and personality traits” ukazują istnienie dwukierunkowego związku ekstrawersji i sumienności ze stresem. Silniejsza ekstrawersja i sumienność wiążą się ze spadkiem przeżywanego stresu. Z kolei słabsze doświadczenie stresu wiąże się ze rozwojem silniejszej ekstrawersji i sumienności. W przeciwieństwie do tego, wzrost przeżywanego stresu prowadził do słabszej stabilności emocjonalnej, czyli silniejszej podatności na przeżywanie negatywnych emocji. Badanie nie wykazało związku między otwartością a stresem, potwierdzając dotychczasowe doniesienia z innych badań. Siła ugodowości jako cechy osobowości wyjaśniała zmiany w doświadczaniu stresu, podczas gdy zmiany w doświadczaniu stresu nie przewidywały przyszłych zmian w poziomie ugodowości. Wyniki badania wskazują, że cechy osobowości i stres psychologiczny oddziałują ze sobą w perspektywie czasowej, co wspiera zarówno Model Podatności, jak i Model Blizny. Ponadto podkreślają, że niektóre cechy osobowości mogą stanowić zarówno czynnikami ryzyka jak i czynnikami chroniącymi przed doświadczeniem silnego stresu.
❗ Analizując wyniki badania szczególnie warto zwrócić uwagę na uwzględniony dwukierunkowy charakter relacji między stresem psychologicznym a cechami osobowości. Oznacza to, że nie tylko cechy osobowości wpływają na poziom stresu psychicznego, ale również sam stres może kształtować i modyfikować cechy jednostki wraz z upływem czasu. Ta dwustronna perspektywa dostarcza bardziej holistycznego spojrzenia na dynamikę psychologiczną i na procesy adaptacyjne w obliczu wyzwań życiowych.
🧠 Wyniki te są ważne dla praktyki terapeutycznej. Zidentyfikowanie konkretnych cech osobowości, które wpływają na doświadczanie stresu psychicznego, może umożliwić bardziej spersonalizowane i skuteczne podejścia terapeutyczne. Ponadto, zrozumienie, w jaki sposób stres psychiczny formuje cechy osobowości, dostarcza nowych perspektyw dla terapeutów pracujących nad wspieraniem klientów w procesie adaptacji i rozwoju osobistego.
Pełny artykuł dostępny na Research Gate.