Czy aby zapobiec rozpowszechnianiu się teorii spiskowych na temat pandemii #COVID-19 wystarczyłoby, żeby związane z nią działania rządu były bardziej transparentne?
Transparentność dotyczy stopnia w jakim informacje o działaniach organizacji bądź osoby dostępne są dla szerszej publiki. Dostęp do tych wiadomości stwarza możliwość monitoringu oraz zaangażowania się w procesy decyzyjne zarówno członkom i członkiniom danej organizacji, jak i podmiotom trzecim. Wysoka transparentność pozytywnie wpływa na zaufanie społeczne i przekonania, że osoby sprawujące władzę ponoszą odpowiedzialność za swoje działania. Czy transparentność sama w sobie wystarczyłaby do “rozbrojenia” teorii spiskowych?
Mentalność spiskowa to ogólna predyspozycja do wyjaśniania wydarzeń jako spisków. Wiąże się z uprzedzeniami względem wpływowych grup społecznych. Zakłada się, że myślenie spiskowe ułatwia interpretację zagrażających jednostce wydarzeń społecznych. Oszczędza jej także lęku, gdyż losowe zdarzenia układane są w jeden ciąg przyczynowo-skutkowy. Na taką mentalność składają się m.in. cynizm polityczny, negatywny stosunek do autorytetów czy poczucie samotności i izolacji wynikające z postrzeganego braku standardów moralnych w społeczeństwie. Postawom tym często towarzyszą poglądy anty-naukowe, jako że eksperci i ekspertki mogą być zaliczane do grupy „światowych elit rządzących społeczeństwami”. Czy mentalność ta może wpływać na to, jak postrzegana jest transparentność decyzji podejmowanych przez władze? A może to faktycznie mało transparentne działania nasilają mentalność spiskową?
Badanie dr hab. Tomasza Besty, Julii Nęcki oraz dr hab. Michała Jaśkiewicza miało za cel sprawdzenie, związku pomiędzy postrzeganym brakiem transparentności w podejmowaniu decyzji politycznych w czasie pandemii, a wiarą w spiski związane z covid-19. Czy postrzegany brak transparentności i brak dostępu do informacji dotyczących procesu podejmowania decyzji przez rządzących może łączyć się z silniejszą mentalnością spiskową? Czy mentalność ta prowadzi z kolei do wiary w konkretne teorie spiskowe na temat wirusa? Dwa badania przeprowadzone w Polsce wskazują, że tak właśnie może być. Zarówno spostrzegany brak przejrzystości w podejmowaniu decyzji w czasie pandemii (badanie 1), jak i przypomnienie o przykładach ukrywania przed obywatelami różnych działań rządów (badanie 2) wiązało się z silniejszą mentalnością spiskową, a ta z kolei silnie wiązała się z wiarą w spiski na temat genezy covid-19 jak i szkodliwości szczepionek.
Jakie poglądy polityczne częściej towarzyszą wierze w teorie spiskowe i gdzie można szukać powodów ich współwystępowania? Jakie postawy wobec ochrony zdrowia przejawiają osoby wierzące w teorie spiskowe dotyczące pandemii?
Odpowiedzi na te pytania oraz szczegółowe rozwinięcie poruszonych wątków znaleźć można w pełnym materiale. Dostęp do pełnego artykułu na ResearchGate