🧑💼 Polityka jako taka nie kojarzy się najlepiej – korupcja, manipulacja i kłamstwa zdają się być traktowane wręcz synonimicznie z władzą, i grą o jej zdobycie. Czy zważając na taką a nie inną renomę, polityka może być interesującą dziedziną dla osób o odpowiednio specyficznych dyspozycjach osobowościowych? W końcu cechy tak zwanej Mrocznej Triady (#makiawelizm, #narcyzm i #psychopatia) mają związek z poszukiwaniem władzy, dominacją społeczną i autorytaryzmem. Odpowiedź na to pytanie nie jest jednak tak jednoznaczna, jakby się wydawało.
🗯️ Cechę osobowości jaką jest makiawelizm nazwano od nazwiska włoskiego dyplomaty Niccolò Machiavellego, który w traktacie „Książę” opisał swoje podejście do polityki, świetnie znane jako “cel uświęca środki”. Makiawelizm obejmuje pewien zespół cech, a najbardziej prototypowe z nich to manipulacyjność, brak konwencjonalnej moralności i cyniczny światopogląd. Choć makiawelizm ma w swoim rodowodzie politykę, cecha ta nie wiąże się wcale ani z wiedzą polityczną, ani z zainteresowaniem polityką. Choć na pewno pomaga, a nie szkodzi ona w wyścigu do władzy w takim a nie innym systemie, jednostki makiaweliczne, ze względu na swój cynizm i egoizm mogą nie uważać zaangażowania w politykę za „warte zachodu”.
👁️ Narcyzm jako cecha osobowości zawdzięcza swoją nazwę mitologicznemu Narcyzowi. Polega on na nieuprawnionym poczuciu własnej ważności i wielkości. Osoby o wysokim poziomie narcyzmu lubią być w centrum uwagi i pragną podziwu. Z definicji nie kierują się dobrem wspólnym, a własnym, a przede wszystkim – własnego wizerunku. Ich ewentualny udział w polityce może być więc dość powierzchowny i służyć celom „samoulepszania” – istniejące badania sugerują bowiem negatywny związek narcyzmu z wiedzą polityczną, lecz pozytywny związek z zainteresowaniem polityką oraz obiektywnymi wskaźnikami wyników, takimi jak wygranie głosowania powszechnego lub inicjowanie ustawodawstwa.
✊ Psychopatia charakteryzuje się tendencjami antyspołecznymi, impulsywnością i lekkomyślnością. Osoby o wysokim poziomie psychopatii mogą z lekkim sercem nie przestrzegać norm społecznych i moralnych. Po co im więc angażować się w ustrukturyzowaną grę, jaką jest polityka? Zachowania polityczne mogą przyjmować różne formy. Są wśród nich zachowania normatywne (legalne demonstracje, wiece) oraz nienormatywne (blokowanie ulic, wandalizm, a nawet fizyczne starcia czy wczorajsze zgaszenie menory w polskim Sejmie). W tym kontekście, osoby o wysokim poziomie psychopatii mogą brać udział w szeroko pojętej polityce, aby siać destabilizację, realizując jednocześnie swoje antyspołeczne tendencje. Dostępne dane nie wykazują jakiegokolwiek związku między psychopatią a wiedzą polityczną czy zainteresowaniem polityką, jednak badania, z których pochodzą, nie rozróżniały wspomnianych form działalności politycznej.
🗃️ Takie właśnie przypuszczenia były punktem wyjścia do badań, których autorkami są Marta Rogoza, Marta Marchlewska i Dagmara Szczepańska z Laboratorium Poznania Politycznego, Instytut Psychologii PANPolska Akademia Nauk. Badaczki przyjrzały się bliżej relacji między cechami Mrocznej Triady a działalnością polityczną oraz sprawdziły co zdaje się stanowić główne motywacje osób wspomnianych wcześniej charakterystykach do zaangażowania się w nią. W dwóch różnych kontekstach kulturowych – Polsce i Wielkiej Brytanii – naukowczynie pytały o różnorodne formy aktywności politycznej (od podpisywania petycji i uczestnictwa w legalnych zgromadzeniach przez niszczenie mienia i nielegalne blokowanie ulic), kontrolując jednocześnie poziomy cech Mrocznej Triady oraz trzy odpowiadające im motywacje: cynizm polityczny (przekonanie, że osobiste działanie/aktywność niczego nie zmienia, dlatego nie opłaca się ich podejmować), podnoszenie własnej wartości (angażowanie się w politykę tylko po to, by poczuć się bardziej wielkoduszną/wspaniałomyślną osobą) oraz sianie chaosu (angażowanie się w politykę, aby siać destabilizację i zamęt.
📈 Zgodnie z przewidywaniami, narcyzm wiązał się pozytywnie z udziałem w polityce w celu wzmocnienia własnej wartości, a psychopatia z motywacją wprowadzania chaosu. W próbie brytyjskiej wiązała się ona głównie z działaniami nienormatywnymi, natomiast w próbie polskiej wiązała się ona z szerszym wachlarzem działań, niż przypuszczano. Podobny wzorzec powtórzył się dla Polski. Makiawelizm wiązał się z cynizmem politycznym, natomiast nie miał za wiele wspólnego z aktywnością polityczną.
📊 Skąd mogą wynikać różnice między brytyjskimi a polskimi wynikami? Czy osoby o wysokich poziomach cech osobowości z Mrocznej Triady angażują/nie angażują się w politykę z innych powodów niż wspomniane? W jakie formy aktywności politycznej najbardziej i najmniej współgrają z analizowanymi cechami?
Więcej szczegółów i poszczególne przypisy w pełnym artykule.